Het Cartouche van vuurtoren ‘De Ven’ weer ingekleurd?
auteur: Ronald Oostendorp – Oud Oosterdijk
bron: jaarboek 2023
Foto: Ronald Oostendorp. Onderhoud in 1928. Vuurtorenwachter Jo Koopen houdt de ladder vast. Voor hem zijn zoon Volkert. De mannen in witte hemden waren metselaars. Boven de deur het ingekleurde schild met tekst.
Het zal niemand in de regio zijn ontgaan dat de vuurtoren ‘De Ven’ aan de Oosterdijk – Enkhuizen weer een grote onderhoudsbeurt heeft gehad en er weer mooi bij staat. De laatste daarvoor was in 1998, vlak voordat in 2000 gevierd werd dat hij al 300 jaar op deze strategische plek staat. De woning ernaast, oorspronkelijk gebouwd voor de vuurtorenwachter en zijn gezin, heeft sinds 2020 nieuwe bewoners. Zij hebben recent de gevel van hun ‘skôftig stekkie’, zoals zij het noemen, in dezelfde kleur geschilderd als die van de toren. Samen heeft het vanaf de weg gezien een mooie uniforme uitstraling. Aan de achterzijde heeft een belangrijk detail nog onze aandacht.Het
Cartouche
In de aanloop naar deze opknapbeurt en aankondigingen in de pers hebben we van ‘Oud Oosterdijk’ contact gezocht met de verantwoordelijke omgevingsmanager van Rijkswaterstaat (Rws) over het schild boven de ingang. Aan de achter- en dijkzijde van de toren was oorspronkelijk de ingang van de toren en de woning. Op de dijk was de weg voor paard en wagen en de omnibus, beneden was een schelpenpaadje voor voetgangers en fietsers. Boven de ingang van de toren is een schild of cartouche te zien dat vroeger in kleur was. Op oude foto’s is dat goed te zien. Oude Oosterdijkers en Andijkers kunnen zich dat vast nog herinneren. De laatste afbeelding in ons bezit van het cartouche in kleur dateert van medio 1950. Met een onderhoudsbeurt toen is het geheel wit en zijn de letters zwart geschilderd. In 1966 gebeurde dat ook, kan Ab Putting van schildersbedrijf Putting (Enkhuizen) zich nog herinneren.
In november hebben we overleg op de Oosterdijk gehad met Rws en Piet Baas, die op aandringen van Petra Koopen, kleindochter van de vuurtorenwachter Jo(annes) Koopen, hetzelfde verzoek had ingediend bij Rws.
Natuurlijk vond RWS het een erg leuk idee, maar… (er komt heel vaak een maar) de toren is in 1966 Rijksmonument geworden met een wit schild (ook wel cartouche genoemd) en dat mag je niet zomaar veranderen. Dat moet formeel worden aangevraagd. Het Rijks Cultureel Erfgoed (RCE) heeft hier ook zeggenschap over en de juiste kleuren moeten dan wel bekend zijn voordat er een kwast wordt opgepakt. Dat vraagt om onderzoek en gaat uiteraard geld kosten.
Foto: Ronald Oostendorp. De Ven in 1915 met huis en stormbal op de dijk.
Foto: Ronald Oostendorp. Het cartouche op vuurtoren De Ven
Op het schild zijn afbeeldingen van vijf wapens, twee dolfijnen, twee pijlkokers, bladgroen en mogelijk watergolven als vulling te zien, met een ondefinieerbare afbeelding aan top. Piet Baas heeft De Hoge Raad van Adel, het Westfries archief en het Genootschap van Heraldiek al benaderd voor hulp bij het kleurenonderzoek. De wapens zijn ook elders terug te vinden, zoals dat van Gerard Moeskoker, oud burgemeester van Enkhuizen. Zijn wapen komt o.a. nog voor in de Burgemeesterskamer van het stadhuis van Enkhuizen.
Begin dit jaar is de wens besproken met de zgn. ‘assetmanager‘ van Rws. Deze staat niet afwijzend tegenover inkleuring, maar niet nu gelijktijdig met het onderhoudsproject. Het is niet onderzocht en begroot en maakt geen onderdeel uit van de opdracht. Deze manager heeft toestemming gegeven voor verder onderzoek naar de mogelijkheden. Dit is daarna besproken met een technisch adviseur van Rws en twee personen van het RCE, waaronder een kleurdeskundige. Er zal ook onderzoek plaats gaan vinden door een historicus. Het lijkt erop dat het proces positief verloopt.
In 2025 jubileert de toren. Ze staat dan 325 jaar op de hoek van de Oosterdijk. Dat is een mooi moment om naar toe te werken, zowel voor de onderzoeken als de financiering. Op het ‘Paard van Marken’ is precies hetzelfde schild te vinden, met één onderzoek kunnen twee monumenten zichtbaar aantrekkelijker worden gemaakt. De toren is al wit genoeg.
Plaatsen infobord
Er is, op initiatief van de bewoners van de naastgelegen woning, door Rws een informatieve tekst gemaakt die op een bord bij de toren geplaatst zal worden. Laten we hopen dat dit erfgoed krijgt wat het verdient, een mooi informatiebord en bovenal een origineel ingekleurd schild.
–> Foto: Ronald Oostendorp. De Ven ca. 1905 met Jan Koopen en Johanna Ommeval. Tegen de vuurtoren aan stond de oude woning. Bij zware wind en storm schuurden de twee tegen elkaar aan. In 1913 is de woning vervangen door de huidige en de houten trap maakte plaats voor de stenen trap die we nu nog kennen.
In 2000 is deze eerstedagenvelop uitgegeven vanwege het 300-jarig bestaan van de vuurtoren.
