Roelof Prins 1867-1943

auteur: Joost Doef
bron: jaarboek 2019

Roelof Prins en Geertje Sluijs. 

In onze familie werd en wordt veel belang gehecht aan de grote groep familieleden om ons heen en ook die uit het verleden. Daarom is waarschijnlijk veel informatie bewaard gebleven. In de vorige eeuw zijn de meeste gezinsleden van mijn moeder (Alie Doef-Prins) geëmigreerd, net als verscheidene andere dorpsgenoten. De geschiedenis en het gebeuren in Andijk zal de inmiddels nieuwe generatie daar minder boeien dan bij velen van ons hier het geval is. Mijn ooms in Canada hebben daarom interessante informatie en documenten die ze ooit hebben meegenomen, naar mij toegestuurd. Het is hier beter op zijn plaats dan aan de andere kant van de oceaan. 

Inmiddels heb ik daardoor een beter beeld gekregen van iemand uit onze vroegere familie: Roelof Prins. ‘Oom’ Roelof – zoals we hem binnen de familie noemen- en Geertje Sluijs hadden  zelf geen kinderen. Maar hij was een geliefd iemand in ons voorgeslacht, een karakteristieke en belangrijke persoonlijkheid die zijn sporen verdiend heeft. Hij was overal in geïnteresseerd en heeft veel doorgegeven aan het nageslacht. Het is goed daarvan een deel hier te noemen. 

Roelof Prins

Deze ras-Andijker was een zoon van Jacob Prins (1828) en Anje Spoelstra (1826). Hij werd geboren in een gezin van negen kinderen en was een tweelingbroer van Dirk. Roelof trouwde met de weduwe Geertje Sluijs. Drie dagen na het overlijden van haar eerste man, is Geertje -op de dag van haar man’s begrafenis- bevallen van een zoon: Evert. Deze is in 1908 overleden, hij is slechts twintig jaar geworden. Het echtpaar Roelof Prins en Geertje Sluijs heeft geen kinderen gekregen. 

Roelof Prins woonde in huize Honk en heeft waarschijnlijk als broodwinning een tuinderij met bollen en groenten gehad. Kennelijk was of kwam er evenwel genoeg geld in huis want landwerk deed hij later niet meer. Hij kon zich geheel wijden aan zijn liefhebberijen. Hij legde voor het nageslacht veel plaatselijke en algemene feiten vast in de vorm van geschreven, getekende of geschilderde gegevens. 

Inkt

Roelof moet veel onderzoek gedaan hebben en ook veel tijd hebben gestoken in zijn projecten. Zo heeft hij boeken vol met de hand geschreven. Zijn werk “Aantekeningen van het geslacht Prins” bevat bv. op pagina 176 een korte beschrijving van de hoeveelheid huizen in Andijk. 

“Getal huizen te Andijk te jare 1817 was welke aangeslagen waren in de huurwaarde: 72 groter en kleiner boeenhuizen. En 136 burgerhuizen waaronder bakkerij en smederij ook begrepen waren. De watermolens waren vrij van huurwaarde.”

Het boek bevat allerlei hoofdstukken met soms uitgebreide beschrijving over: 

  • Geschiedenis van voorouders vanaf 1755
  • Jaarlijkse in- en uitgaven van meerdere personen
  • Het schoolwezen, het huiselijk wezen, reizen en trekken, huwen en gehuwd zijn, uitvaart, kleding, de Franse tijd en belangrijke gebeurtenissen in verschillende jaren.
  • En ook tekening zoals die van de Proefpolder.

IJs

In 1891 heeft het streng gevroren. De Zuiderzee, dus zout water, was ook dicht. In het boekje: “En toen kwam het ijs…” van Peter Ruitenberg staat: “De Andijker Roelof Prins, die in diverse schoolschriften veel over zijn familie en de plaatselijk toestanden en gebeurtenissen noteerde, schreef over de strenge winter het volgende:” “Het was zoo koud, dat ledenmaten van sommige personen bevroren zijn geworden. Oudejaarsdag moest er iemand begraven worden, en van die familie waren er die ooren hadden bevroren gekregen. 

Tekening van Roelof Prins: de door ijsschotsen vernielde Oosterschool.

Afb. 2: ‘gladpannen huis’. 

Er waren burgers van wien het beddegoed ja zelfs de kleederen des nachts aan de wand vastgevroren was….. Het vroor zoo lang en zoo sterk dat onderscheidene slootjes het water tot de bodem bevroren was. In die winter is er veel visch doodgegaan ook vele kikvorschen, want des zomers daarna hoorde of zag men zeer weinig kikvorschen.

Op 14 en 15 januari van dat jaar vond er ten gevolge van de noordwestenwind een kolossale ijskruiing plaats. De grote, zeer dikke schotsen werden met een grote kracht langzaam tegen de dijk aan geduwd. Het enorme geweld ging gepaard met hevige schokken en dreunen. Het ijs kwam zelfs hier en daar over de dijk en vernielde sommige huizen. 

Vermeldenswaard is dat precies 25 jaar na deze datum, in 1916, Andijk opnieuw in een bange januarinacht opgeschrikt werd door een stormvloed. 

Schilderijen

Ook heeft Roelof verschillende schilderijen gemaakt van situaties in ons dorp. Meestal op karton. En op de achterkant is dan het onderwerp door hem omschreven. Zo geeft de afbeelding hieronder de boerderij weer waar D. Spijker momenteel woont. De achterkant vermeldt: “Op voorzijde is afgebeeld het boerenhuis ’t welk staat over de gracht een stukje beoosten de Bakkershoek in Andijk…. Het geheel geeft enigszins de aanblik aldaar in de jaren 1850 ongeveer. 

Het schilderij op afbeelding 2 is onder andere het zogenaamde “gladpannen huis”. 

Deze tekening stelt voor een gedeelte van de buurt genaamd “de Buurt” te Andijk ten jare 1890. Het eerste huis links heeft gestaan waar thans de Hoekweg is. Deze tekening is gemaakt in 1928 ten dele van hetgeen toen nog bestond. En voorts uit het geheugen gemaakt.

Aantekeningen

Roelof heeft uit veel verschillende boeken en archieven uit vroegere tijden gedeelten genomen en opgeschreven. Dit werd verzameld in een boekwerk, genaamd “Aantekeningen”. Het is vermakelijk en ook wel nuttig hieruit iets uit te horen. 

Op pagina 2 bijvoorbeeld worden eenvoudige “merken” getekend. Hiermee werd kennelijk gewerkt als mensen geen eigen geschreven handtekening konden zetten omdat men niet geleerd had te lezen en schrijven. Zo lezen we ook over Pieter Teunis, alias de brander op ’t Buurtje. En het merkteken van Claes Pieters is een getekende letter X met een dakje. En dat van Dirk Geertjes is een verticaal streepje met een schuin dakje er aan.

Afb. 2: ‘gladpannen huis’. 

Pagina 7 vermeldt uit 1696 “Teunis Cornelis Groot en Griet Cornelis. Het is voor mij (door wie genoteerd?) zeer waarschijnlijk, zo niet het bewijs dat deze Cornelis Groot de oudste voorvader is die te Andijk te vinden is van de zo uitgebreide familie Groot.” Op een andere pagina is te lezen dat waarschijnlijk dezelfde “Cornelis Groot van Broekoord” in 1707 is begraven.
En op pagina 13, uit het Reglement kerk en school 1751: Art. 1
Zal de schoolmeester gehouden zijn te beginnen den 1 September en eindigen den 15 July. Des morgens van agt tot elf, des namiddags van 12 tot drie uren, de vijf eerste gehele dagen des weeks. Er zal des Zaterdags in het geheel geen school worden gehouden. Tenzij enig deze ruim in de voorgaande dagen des Zaterdags moest vergoed worden, om 5 dagen vol te maken”.
Art. 14 is ook opvallend:
Zal de schoolmeester de kerk vegen of doen vegen, en daarmede niet langer wachten als een maand, gelijk ook de predikant stoel van binnen en buiten, nevens de banken en als een dode wordt begraven of anderszins, de kinderen van stoelen en banken afhouden en alle graven die invallen gedurig vereffenen. Zal de school- meester het pad voor de deure der kerke en der zuidzijde tot aan der predikants huis toe, gedurig schoon houden van gras, schapenstront en andere vuiligheden enz. enz.

Op pag. 49 staat vermeld waar een vogelkooi is geweest. “Ten zuiden van Klaingouw ong.1.000 m. van de Noorder dijk tusschen de Kathoek en de Klampsloot. Uit eene verklaring- van 15/8/1731 blijkt dat de bewoners “woonachtig aan Vogelkooi onder de banne Bovenkarspel” tot die banne gerekend werden omdat de woning aan de zijde banne Bovenkarspel was gelegen❞ 

En dan staat er in potlood (dus later) bij geschreven: Nu “Kooiland” 

Op diezelfde pagina: 14.6.1673
Dirk Pieters en Tal Harms wonende op Munnikij en Pieter Harms wonende op Krimpen verklaren: Maandag 5/6 ten tijde als de zonne scheen dat Jan Volkerts bruiloft vierde – Corn. Pieters Backer woonde a/d Geuzenbuurt als de dochter te melken was – de deur ongesloten daarna 2 muldeuren doorging en de bedsdeuren open haalde – met ragestok vloekende en scheldende sloeg. -. Zij om hulp roe- pende…Pieter Harms is ingekomen… en met Requastante Dirk Pieters ende zijn vrouw, die om haar lijf te salveren … zoo bloot van bed afstapte en hem de inbreker kregen vasthielden. Aldus enz. 

Tekening van de Proefpolder gemaakt door Roelof Prins.

Op pagina 50 vinden we een opmerking over een Vogelkooi onder Enkhuizen.
Aan de Noorderdijk/volgens een kaart van 1723 / ong. 1.000 m. ten westen Vuurtoren en een 1.000 m. ten zuiden a.d. Oosterdijk nabij “Elzenburg ten zuidwesten de vuurtoren “de Ven”. 

Het is al een poosje geleden dat Roelof Prins bezig was met onderzoek en van alles op papier zette aan geschiedenis, en d.m.v. tekeningen, schilderijen, opmerkingen, familiegeschiedenis enzovoort. Het was zijn liefhebberij, zijn lust en zijn leven. Van al deze dingen is hier op deze plaats iets van doorgegeven zodat we er allemaal iets van kunnen meenemen. 

Van de foto’s in dit artikel is de herkomst niet meer te achterhalen. Mocht je in het bezit zijn van een originele foto van betere kwaliteit, dan zouden we deze graag ontvangen. Natuurlijk willen we altijd de na(a)m(en) toevoegen van de eigenaar van de foto.