Oorlogsmonument Poolse vliegers
auteur: Redactie
bron: Jaarboek 2024, Hans Nauta en Petra Koomen
Langs de Hoekweg staat, komend vanaf het Kleingouw aan de rechterkant, een oorlogsmonument. Het is 25 juni 1942 wanneer een bombardement wordt uitgevoerd op de Duitse stad Bremen. De Britse premier Winston Churchill gaf de opdracht om de Duitse bezetters met ‘duizend bommenwerpers’ op hun knieën te krijgen door hun steden te bombarderen. Wekenlang werden bombardementen uitgevoerd op grote Duitse steden en industriegebieden om het moraal van de Duitse bevolking te ondermijnen en ervoor te zorgen dat de oorlogsindustrie stil kwam te staan.
In de nacht van 25 op 26 juni 1942 werden, naast honderden andere, twaalf toestellen ingezet van het 300ste Squadron van de OTU18 van de Poolse luchtmacht. Nadat bommen waren afgeworpen op Bremen vlogen de toestellen terug naar hun diverse bases in Groot Brittannië. Zo ook de Wellington T2612 op z’n terugvlucht naar de Royal Air Force basis in Bramcote – Warwickshire UK. Het toestel vloog in formatie met andere bommenwerpers over de noordelijke provincies van Nederland. Duitse waarnemers hadden de toestellen echter gespot en gaven tijd en locatie door aan de commandant van de ‘Fliegerhorst (Luchtmachtbasis) Leeuwarden’. Majoor Helmut Lent, ‘Gruppen Kommodore des Nachtjagdgeschwaders’ en sergeant 1e kl., Walter Kubisch, stegen direct op met hun squadron nachtjagers.
Oorlogsmonument aan de Hoekweg. Beeld C.A.P. Andijk
De Wellington T2612 werd boven het IJsselmeer aangeschoten door deze Helmut Lent vanuit zijn Stuka 2 jachtvliegtuig. De Poolse bommenwerper probeerde nog een noodlanding te maken maar boven Andijk stortte het toestel brandend neer op de hoek Hoekweg – Kleingouw. In zijn logboek noteerde Lent het tijdstip van de crash: 02.37 uur. Het was het veertigste vliegtuig dat hij had neergeschoten. De volgende dag werd door de Duitsers begonnen met het bergen van de bommenwerper, alles in de omgeving werd afgesloten. Volgens overlevering kwam ook majoor Helmut Lent naar Andijk om een foto te maken van zijn ‘trofee’. De stoffelijke resten werden overgebracht naar Bergen N-H, waar ze werden begraven.
Beeld: Gemeente Andijk
Artikel van Oud Wervershoof geschreven door Petra Koomen (lees het artikel)
In augustus 1974 werden, in het kader van de ruilverkaveling, de resterende delen van het vliegtuig die nog in de grond zaten, geborgen. Tal van Andijkers waren in 1942 ooggetuige van de crash van dit vliegtuig en hebben in 2005 meegewerkt aan een reconstructie van deze afschuwelijke gebeurtenis. Hun verhaal werd gepubliceerd in De Andijker.
Naar aanleiding van dat artikel heeft Pieter Mantel nader onderzoek verricht naar de nabestaanden. Via de daardoor ontstane contacten kregen de omgekomen vliegers naast een naam ook een gezicht.
Het College van Burgemeester en Wethouders en de fracties van de Raad van de gemeente Andijk stemden in met het voorstel van een van de partijen om een monument te plaatsen ter nagedachtenis aan de omgekomen vliegers:
- Maksymilian Niemczyk
- Zygmunt Wieczorek
- Stanislaw Wolski
- Aleksander Rozdzynski
- Wlozimierz Jerzy Mikos
Het werd 26 juni 2010 onthuld. Opdat wij niet vergeten.
Pieter Mantel 1936-2019
Foto van de restanten van het 26 juni 1942 gecrashte toestel van de Poolse luchtmacht op de hoek Kleingouw-Hoekweg
Een groot deel ligt op diverse plekken onder de grond en is in 1974, tijdens werkzaamheden voor de herverkaveling, opgegraven en verwijderd. Deze foto is 27 juni 1942 gemaakt door de Duitse majoor die het vliegtuig boven het IJsselmeer aanschoot: Helmut Lent. Het was het 40e toestel dat door zijn toedoen werd vernietigd. Hij kwam de volgende dag naar Andijk om zijn ’trofee’ op foto vast te leggen. Hoe de foto in handen is gekomen van Andijkers is niet bekend (gemaakt). Een goeie camera had deze Lent wel gezien de scherpte van de foto.
De schuur achter de rokende restanten is die van Simon Vriend. Helemaal aan het eind van de sloot is het pand van (nu) Electro Andijk aan de Middenweg, nog te zien.
Majoor Lent heeft, evenals zijn collega Walter Kubisch, het einde van de oorlog niet meegemaakt. In oktober 1944 verongelukten zij met hun z’n toestel tijdens een routinevlucht in Duitsland. Bij het aanvliegen van de landingsbaan werd een hoogspanningskabel geraakt. Het aantal geallieerde vliegtuigen dat Lent naar de kelder had geholpen stond toen op 110. Reden voor de Duitsers om hem een staatsbegrafenis met militaire eer te geven.
Maksymilian Niemczyk
Aleksander Rozdzynski
Zygmunt Wieczorek
Stanislaw Wolski
Wlozimierz Jerzy Mikos
Lees het verhaal over een herinnering aan het neerstorten. Dit verhaal stond in het jaarboek van 2010