Een muzikale oude dame: Excelsior 125 jaar.
auteur: Henny Doorenbos
bron: Een eeuw Excelsior van Pieter H. Mantel – Jaarboek 2017.
De eerste repetitieruimte van Excelsior was de oude school op Buurtje (het tweede gebouw van rechts) Onder het schijnsel van een olielamp en met onvoldoende stoelen voor de leden werden ‘de kunstminnende lieden’ op de proef gesteld.
Excelsior, een ambitieuze naam: Steeds hoger.
DE OPRICHTING
“1 oktober, den moet het beure”, zo zal het ongeveer gezegd zijn toen de oprichters van muziekvereniging Excelsior voor de zoveelste keer bij elkaar kwamen. Maar hoe men precies is begonnen, wordt niet vermeld. De eerste notulen dateren van 2 oktober 1894 en beslaan 1 kantje in een mooi handschrift. Daarvoor wordt Excelsior alleen genoemd in de notulen van het Andijker Mannenkoor van 1893.
In de Enkhuizer Courant van zondag 12 maart 1893 lezen we: ‘de voor slechts enkele maanden opgerichte Muziekvereeniging “Excelsior” gaf in ’t lokaal van den heer V. Visser eene openbare repetitie’. Hoogstwaarschijnlijk heeft er zich in de loop der jaren voorafgaande aan 1 oktober een groepje gevormd wat uiteindelijk uitmondde in een officiële vereniging die zich op 1 oktober 1893 liet inschrijven bij de notaris.
KUNSTMINNENDE LIEDEN
De repetitieruimte werd gevonden in de school op het Buurtje, die toen al antiek werd genoemd. Men moest het nog doen met olielamplicht en er waren niet genoeg stoelen om op te zitten. Hoe dan ook, er was een aantal “kunstminnende lieden” dat er aardigheid in had om samen muziek te maken en besloot dit te gaan doen. Vijf mensen worden als bestuurslid gekozen: A. van der Oord (president- voorzitter), F. Krul (secretaris), K. Kelder (penningmeester), H. Vriend (bestuurslid) en Jb. de Haas (commissaris). Deze laatste was bestuurslid met een aparte taak zoals waarschijnlijk het regelen van vervoer en het organiseren van concoursen.
Subsidies waren er toen nog niet, zodat iedereen zijn eigen instrument moest aanschaffen. Gelukkig was notaris J. van Bommel genegen om een lening aan de leden te geven voor de aankoop van een instrument. Als dirigent (toen directeur genoemd) werd aangetrokken dhr. C. Kooyman. Voor een jaarwedde van 25 gulden. De beginperiode moet voor hem zeer zwaar zijn geweest, want zowel hij, als de muzikanten, hadden vrijwel geen muzikaal onderwijs genoten. Veel blazers konden dan ook geen muziek lezen en waren dus geheel op hun gehoor aangewezen.
KUNSTLIEVENDE LEDEN
Er waren twee soorten leden: werkende of kunstlievende leden en aspirant-leden. De werkende leden mochten in het grote korps blazen terwijl de aspirant-leden alleen les kregen. In het begin werd niet alle weken gerepeteerd en vaak werd de repetitie ook gebruikt om even een korte ledenvergadering te houden. Dan werden er vragen behandeld als ‘zelle we are week maar d’r effies een marsie loupe op oost’ en dan ging iedereen in zijn netste pak en met pet of hoed naar de afgesproken plek om te blazen. Op zo’n vergadering werden ook leden aangenomen of ontslagen. Het ging er in de vergadering wel eens hard aan toe. Excelsior moest niet alleen leren blazen maar ook leren vergaderen…
Bijna twee jaar na de oprichting doet zich een vervelend geval voor. Voorzitter Van der Oord heeft met notaris Bommel gesproken en deze geeft aan dat hij nog steeds op de aflossing van zijn 90 gulden zit te wachten. De vraag wordt in de eerstvolgende vergadering aan de orde gesteld en Klaas Kelder (penningmeester) weet hier geen sluitend antwoord op te geven. Op 13 juli 1895 bedankt Klaas voor het penningmeesterschap. Zeer waarschijnlijk heeft hij gehoopt dat de notaris het geld voorlopig niet terug vroeg zodat hij het geld zelf een tijdje kon gebruiken. Er volgde een crisis die in totaal 1,5 jaar duurde en dan heeft Excelsior zijn eerste bestuurscrisis overleefd. Voor 1900 was voorzitter een erebaan, vooral bij Excelsior, de enige muziekvereniging van het dorp.
OPTREDENS
De eerste uitvoering van de nieuwe vereniging vond plaats op 1 december 1895 bij de herbergiers J. Singer in De Krimper en bij H. Kollis. Voorafgaande aan de uitvoeringen werd er onderhandeld. Meestal kreeg de vereniging een geldbedrag en de leden een broodje of gelagje. Een uitvoering in die dagen bestond nooit alleen uit fanfaremuziek. Soms deed de toneel vereniging of de zang een stukje maar soms voerde de fanfare zelf ook een stukje op. Uitvoeringen waren, samen met de kermissen, toch wel hèt uitstapje waarover gepraat werd. Het geld was dan ook een welkome aanvulling voor de kas.
Er werd niet alleen gerepeteerd voor uitvoeringen maar ook werd mee gedaan aan optochten of men organiseerde zelf een mars. Uitgekeken werd naar contact met andere verenigingen en na tien jaar werd de Westfriese Muziekbond opgericht en ging men ook naar concoursen, o.a. naar Balk in Friesland. Een hele onderneming, de Afsluitdijk bestond nog niet, dus men moest met de boot.
EERSTE PRIJS
In 1921 wordt in Oostwoud een Nationaal Concours georganiseerd. Excelsior behaalt hier de eerste prijs. Een groot succes! En dit werd nog menig keer herhaald op andere concoursen. In 1934 kreeg Excelsior van de Westfriese Bond de verantwoordelijkheid voor de organisatie van het concours dat altijd gehouden werd op Hemelvaartsdag. Er werden commissies opgericht, er moest een waarborgfonds komen waarin mensen zich garant stelden voor een bepaald bedrag. Een locatie moest worden gezocht. Kortom een hele organisatie. De optredens waren in een grote tent en diverse standhouders konden een stand kopen. Er was een kermis voor de kinderen, kortom: een groot feest. Muzikaal stond het concours op een hoog peil en Excelsior behaalde de hoogste punten en mocht daarom ook nog uitkomen in de erewedstrijd. Tijdens de Eerste Wereldoorlog en de crisisjaren trekken de optredens toch nog volle zalen. Weliswaar met een korps waar mensen ontbreken, maar blijkbaar zoeken mensen troost bij elkaar in moeilijke tijden. Zelfs tijdens de Tweede Wereldoorlog vinden er nog af en toe optredens plaats.
Het orkest in 1953
Van links naar rechts,
Voorste rij: K. Prikkel, N. Jongejeugd, C. Ridder, W. Steenpoorte (beschermheer), J. Groenwoud, R. Kaag (dirigent), P. Mantel, Joh. Burger en P. de Haas.
Tweede rij: J.C. den Hartog, S. Droog, H. Bierman, J. Veenstra, R. Kok, C. Droog, C. Ruiter, R. v.d. Braber, Droog sr., Jn. Keesman, T. Overmars, R. Wanink en P. en Hartog.
Derde rij: J.F. Bijl, W. v.d. Braber, D. Ruiter, J. de Vos, D. Molen, J. Zwuup, K. Burger, H. Krul, C. Venekamp en A. van Zanten.
Vierde rij: D. Zwuup, J. Mos, C. Broer Cz., T. Veenstra, K. Keesman, J. Karsten, J. Vlaar.
Achterste rij: W. Mantel, Jb. Tensen, Jb. Broer, R. Venekamp jr., J. Bierman, C. Bakker, R. Venekamp sr., P. Kort, S. Mantel, D. Burger, J. Speets en H. Wanink.
REPETITIERUIMTE
Na te zijn begonnen in een oude school aan het Buurtje heeft Excelsior jarenlang in de school aan de Molenweg gerepeteerd. Hierna is men verhuisd naar de Hoekweg in een lokaal voorzien van centrale verwarming, elektrisch licht en ventilatie. In 1935 wordt er gewisseld van repetitieruimte en men gaat naar de zaal van Minnes (’t Centrum). Op 17 maart 1951 wordt het nieuwe verenigingsgebouw ‘Cultura’ geopend. Er komt een einde aan het repeteren in schoollokalen en de uitvoeringen in diverse cafés. Vanaf nu is dit de thuisbasis van Excelsior en vinden vrijwel alle activiteiten hier plaats.
UNIFORM
Vanaf ongeveer 1900 wordt een ieder geacht voortaan in de witte uniform broek ter uitvoering te gaan en met een witte pet. Tegen 1940 gebruikte men alleen nog maar de witte petten met de insignes erop. De witte broeken werden allang niet meer gedragen. Na de oorlog werden de eerste donkerblauwe uniformen aangeschaft. In 990 werden er samen met zustervereniging Sursum Corda gezamenlijk nieuwe uniformen aangeschaft: zwarte broek met rode jas. Zodat, als men samen speelde tijdens officiële optredens (denk o.a. aan Koninginnedag, Dodenherdenking en intocht Sinterklaas), als één geheel naar voren kwam. Met het 115-jarig bestaan van de vereniging heeft men hier vestjes bijgekocht. Heden ten dage wordt het uniform bijna niet meer gedragen. Er wordt nu opgetreden in een zwart overhemd en zwarte broek/rok, afgewisseld met een kleuraccent.
LEDEN EN LEERLINGEN
Net na de oprichting waren er aspirant-leden. Dit waren wat we nu de leerlingen noemen. Zij kregen les van de ‘betere’ muzikanten uit het orkest. Vanaf ongeveer 1935 tot 1957 heeft Jb. Mos les gegeven aan leerlingen. Hierna heeft de muziekschool dit over genomen. Op dit moment krijgen de leerlingen nog steeds les van de muziekschool. Echter, Excelsior verzorgt ook zelf lessen met gediplomeerde docenten. Leerlingen van basisschool De Bangert en De Piramide krijgen één jaar les tijdens schooltijd en kunnen daarna doorstromen in de blaasklas.
OUD PAPIER
De kurk van het korps is plunje en papier.
Zo rond 1960 is Excelsior begonnen met de inzameling van vodden. Deze werden door de week verzameld met een bakfiets en op gezette tijden naar een vaste opslagplaats gebracht. Die opslagplaatsen waren bij enkele leden thuis. Een vrachtauto haalde de vodden hier weer op. In het eerste jaar wordt er driemaal verzameld. In 1962 wordt er ook oud papier bij opgehaald. Dit levert in het eerste jaar al een mooi extraatje op voor de verenigingskas. Vanaf het begin worden de vodden en het papier direct verkocht aan Roele in Wognum. Het vodden ophalen is al lang gestopt en nu is de frequentie van ophalen van papier om de week. Het oud papier is nu een niet meer weg te denken activiteit en een belangrijke inkomstenbron voor de vereniging.
Een rondje door Andijk in 1933
2018
Excelsior maakt zich op voor het 125-jarig bestaan van de vereniging. Het ledental blijft stabiel en de hoop gaat uit naar de leerlingen. Zodat zij uiteindelijk kunnen doorstromen naar het grote orkest. Met dirigent Nick Hoogland nu voor de lessenaar stijgt het orkest weer naar grote hoogte. Denk hierbij aan de concerten als de Dinnershows in Cultura (twee avonden uitverkocht), Let’s Dance en niet te vergeten de twee ‘Avonden van de Filmmuziek’ in sporthal De Klamp.
Het bestuur, nu bestaande uit Rob Vlam (voorzitter), Dirma Mantel, Britte Hoogland, Robin Meester, Gertruud Hovenga en Henny Doorenbos, gaat er samen met het orkest alles aan doen om het jubileumjaar voor u en het orkest onvergetelijk te maken. Als hoogtepunt van het jubileumjaar wordt een groot concert in Sporthal De Klamp georganiseerd op zaterdag 6 oktober met een bekende Nederlandse artiest. Kortom: Excelsior is nog steeds een springlevende vereniging!
Van de foto’s in dit artikel is de herkomst niet meer te achterhalen. Mocht je in het bezit zijn van een originele foto van betere kwaliteit, dan zouden we deze graag ontvangen. Natuurlijk willen we altijd de na(a)m(en) toevoegen van de eigenaar van de foto.
