Pieterpikzonen B.V. Holland
Een van de weinige zaadbedrijven die zonder buitenlandse invloed deze naam behouden heeft.
auteur: Siem Kieft
bron: jaarboek 2012
Rechts, huis aan de Oosterdijk gem. Enkhuizen waar het bedrijf gestart is
nb: deze foto is zeer onduidelijk, mocht de lezer in het bezit zijn van betere foto’s, dan ontvangen we die heel graag
Start: Oosterdijk, gemeente Enkhuizen, dan naar Andijk, Hoorn en nu Luinjeberd in Friesland. In 2012 is het bedrijf 108 jaar oud.
Het begin van deze familie: Den 23 December hebben Jacob Claasz J. man te Lutjebroek met Jantje Jans Jonge Dogter te Grootebroek Hunne Huwelijkse geboden Laten aantekenen Zijn op den 7e Januari 1742 in Onse Kerk te Lutjebroek getrouwt.
Uit dit huwelijk komt een 2o generatie dan met de naam met Claas Jacobsz Pik. In ca. 1850 komt het gezin Pik aan de Oosterdijk E49 te Andijk Oost, Gem. Enkhuizen, wonen. Daar wordt in de 6e generatie op 07-10- 1878 Pieter Pik Pzn geboren.
Pieter werkte op het tuindersbedrijf van zijn vader Jacob Pik. Geteeld werden tuinbouwzaden, deels voor eigen rekening, alsmede mosterdzaad en consumptiepeulvruchten.
Rond de eeuwwisseling verkocht hij in opdracht van zijn vader het voor eigen rekening geteelde zaad op de beurs te Hoorn, waar hij al spoedig optrad als verkoper voor derden.
Omdat hij de smaak van de handel te pakken had, vestigde hij zich in 1904 als zelfstandig handelaar. Daar inschrijving in het register van de Kamer van Koophandel niet als directe noodzaak werd ervaren, is de juiste datum van oprichting verloren gegaan. Aangenomen wordt dat dit in de nazomer van 1904 plaatsvond.
De activiteiten bestonden uit zaadteelt op het dan gezamenlijke tuindersbedrijf en de verkoop hiervan aan groothandelsbedrijven, maar ook al spoedig in verkoop van aangekochte zaden aan tuinders en particulieren.
In het stuk van A. van Zoonen ‘Van Zaadmarkt tot Zaadbeurs in Hoorn’, nov. 1991, staat in een adres aan de Kamer van Koophandel en de advertentie om naar de Parkzaal te komen dat er in 1908 zaken worden gedaan door een 60-tal handelaren waaronder P. Pik Oosterdijk (was gemeente Enkhuizen).
In 1908 trad zijn zwager J. Singer Kz (gehuwd met IJtje Pik) toe tot de eenmanszaak en handelde men onder de naam Pik & Singer. Op 10-10-1908 wordt er uitgegeven: Bestek en Voorwaarden, waarnaar de Heeren P. Pik Jbz. en J. Singer Kz., te Andijk, zal worden aanbesteed: Het bouwen van twee Woonhuizen onder één dak, een Bergplaats voor zaderijen, benevens een Rij- en Loopbrug in de gemeente ANDIJK, met levering van de daartoe noodige bouwstoffen, gereedschappen, transporten en arbeidsloon. 27-05-1909: Na aanbesteding werd het gebouwd door Jan van Doornik en Uiltje Mollema.
De samenwerking was echter van korte duur. Op 07-10-1909 huwde Pieter Pik met Trijntje Bakker (geb. 23-03-1880); beiden zijn geboren te Enkhuizen. Bij hun huwelijk wordt als beroep vermeld ‘Zaadhandelaar’.
Zij worden na hun huwelijk op 10-11-1909 in Andijk ingeschreven.
In 1915 had Andijk een eigen Hulptelefoon- kantoor. In dat jaar telde Andijk zeven telefoon- aansluitingen, buiten die van het kantoor om, P. Aker, (zaadteler en zaadhandelaar) No.1, D. van Heezen No. 2, P. Groot Jzn. (handelaar) No. 3, P. Pik (zaadhandel) No. 4, P. Kooiman Pzn.W. (handelaar) No. 5, P. Kooiman Pzn. Jbz (zaadhandel) No. 6 en de laatste K. Groot Pmz.C, (hande- laar) No 7.
Uit het boek 100 jaar 1897-1997 Wonen, Werken en Welzijn Oosterdijks Belang: Daar staat een foto in met een gedeelte van de woning en een tweede. Na hun verhuizing is het huis verlengd. In 1937 was er een winkeltje van Pieter Kooiman.
Dubbele woonhuis Kerkepad no. I en 2 in Andijk
De schuur voor 1920 aan de achterzijde
De schuur aan de achterzijde
Het is dan Oosterdijk E 49. Bewoners Pieter Pik en Aafje Dijkman.
Een kleine vermelding op blz. 141 over huis E 57 dat veel schade na de storm opgelopen had “We hebben ook het oude huisje van Piet Struik (nummer 49) gesloopt voor het hout en de dakpannen. Dat konden we goed gebruiken. Het was het oude huis van Pieter Kooiman, waar vroeger Pik was gevestigd. Het zaad vonden we nog tussen de planken van de vliering.”
Het bedrijf in Andijk werd in 1909 gevestigd op het Kerkepad No. I en 2, een dubbel woonhuis en daarachter twee pakhuizen.
Het bedrijf wordt ook vermeld in het boek ‘2 Eeuwen Tuinbouwzaden’.
Het bedrijf nam in Andijk allengs in betekenis toe en de naam zaadhandel werd meer van toe- passing. Intermediair werk behoorde ook tot de activiteiten en daartoe bezocht hij ook de bijeenkomsten van handelaren in Rotterdam, die iedere maandag plaatsvonden in Café Coo- mans. Tot de Tweede Wereldoorlog was hij daar bijna ieder week aanwezig.
Met de toename van zaadaanen verkopen werden de transportproblemen steeds groter; het vervoer vond immers plaats per ‘schuit’ naar Grootebroek, waar verlading op wagon mogelijk was. Derhalve werd besloten het bedrijf te verplaatsen naar Hoorn, hetgeen in januari 1920 zijn beslag kreeg.
Gezicht op het Kerkepad met geheel links aan de achterzijde de daken van het huis en de schuur
Na de verhuizing werd het geheel in Andijk pu- bliek verkocht op maandag II december 1921 in het café van de heer Kaastra aan de Nieuweweg te Andijk.
“Twee als nieuwe Woonhuizen en Twee Pakhuizen en Bouwgrond nabij de Oosterkerk te Andijk Oost, vroeger eigendom van den Hr. Pik, zaadhandelaar. Te veilen in 3 percelen daarna in massa. 1. Huis met grootste pakhuis en erf. Groot ± 6.30 aren 2. Huis met pakhuis en erf Groot ± 6.10 aren en 3. Een stuk prima grond Groot 42.50 aren.”
De koper was K. Roosendaal, ouderling van de Gereformeerde Gemeente. Zij bezochten de kerk eerst in Enkhuizen met paard en wagen, wat + 11⁄2 uur vergde, daarna in de School met de Bijbel (later de Mr. A.W.F. Idenburgschool). In 1932 werd de schuur na een verbouwing als kerk ingericht en op 25 augustus werd de eer- ste dienst gehouden. In 1948 werd hij eigendom van de Gereformeerde Gemeente Andijk. (Gegevens uit ‘Geschonken Weldaden’ 1933-2008, 75 jaar Gereformeerde Gemeente Andijk.)
Hoorn Kleine Noord 27
De verkoop van zaden werd uitgebreid met de levering aan tuinders en particulieren d.m.v. agenten, alsmede door plaatselijke verkoop. In het begin van de dertiger jaren werd een vertegenwoordiger aangesteld, waardoor de de- tailhandel in Nederland en ook in België kon worden bezocht, hetgeen resulteerde in een versterking van de groothandelspositie.
In 1936 trad zijn zoon Jan tot het bedrijf toe en na de oorlog werd een firma onder vennoot- schap gesticht. Jan Pik legde het accent op de verkoop aan handelaren en nam het werk over van de inmiddels overleden vertegenwoordiger. De export nam toe naar een aantal landen in Europa. Zijn vader Pieter Pik overleed op 15- 05-1954.
In het begin van de jaren zestig werden de ver- kopen in ‘bulk’ aan de detailhandel geringer doordat vele detaillisten klein verpakte zaden wensten aan te kopen. Ofschoon men niet kon spreken van een ‘gat in de markt’ werd niette- min deze verkoopmethodiek gevolgd.
In 1965 kwam zoon Peter in het bedrijf en enkele jaren later zoon Jac.
Pieter Pik 1878-1954
Hoek Kleine Noord 27 met de Smelterssteeg
De start in Hoorn begon op Kleine Noord met de verbouwing door D. Kaat om nr. 27 in te richten als woonhuis waarvoor een bewoonbaarverklaring afgegeven werd.
Later werden Kleine Noord 29, ± 1946, en aan de achterzijde Dubbele Buurt 20 (1966) aangekocht. In 1929 werd er een vergunning voor de bouw van een zaadpakhuis door Architect Joh. Verberne afgegeven. Tot hun vertrek uit Hoorn in 1970 werden er een 15-tal vergunningen afgegeven voor uitbreidingen e.d. In 1955 o.a. een voor het vervangen van de wisselton door een wc. Tevens was er nog winkelverkoop van zaden. Bij navraag van seniorleden van de Volkstuinvereniging Hoorn, waar ik ook lid van ben, kwamen die daar ook in de winkel die in de Smelterssteeg gevestigd was. De zijkant van Kleine Noord 27, maar eerst aan de voorkant. Twee dames uit Andijk en Wervershoof, M.B. Blom en T. Kieftenburg-van Galen, die altijd met veel genoegen hier gewerkt hebben, hielpen ook wel in de winkel; M.B. Blom had het nog over de verkoop van mosterdzaad, dat toen in was voor te hoge bloeddruk. Na het vertrek naar Friesland werd de verkoop van de zaden t/m 2000 door de fa. Krop op de Veemarkt voortgezet. In 2001, na de overname van de zaak, werd de relatie opgeheven.
Tevens werden er op diverse plaatsen proefpercelen voor controle van de zaden aangelegd. Eerst in de stad, o.a. achter het station in 1954, bij de Geldelozeweg en tussen de Twee- en Drieboomlaan. Later ook langs het ‘Keern’ o.a. achter het ‘Avondlicht’. Dit was voornamelijk het werk van H.P. Brinkman uit Andijk, die op 01-10-1954 bij hen in dienst trad.
Ruimtegebrek deed zich steeds meer voor en daardoor moest tot nieuwbouw resp. verplaatsing worden besloten. Verplaatsing had ook te maken met de onmogelijkheid om ter plaatse uit te breiden en problemen met de Hinderwet i.v.m. de droging en schoning van de zaden die zo van het land kwamen en vaak vuil en sliknat waren. Zodoende werd besloten tot nieuw- bouw en dit werd gerealiseerd in 1970 d.m.v. aankoop van een leegstaande zuivelfabriek in Friesland, te weten in Luinjeberd, gemeente Heerenveen. Met het bedrijf verhuisde Brink- man met zijn echtgenote mee. De rechtsvorm en naam van het bedrijf werden gewijzigd in Pieterpikzonen B.V.
De oorspronkelijke fabriek heeft inmiddels talloze uitbreidingen ondergaan en de nieuwe locatie maakte het mogelijk de proefvelden in de onmiddellijke omgeving van het bedrijf te vestigen, nu met enige uitbreiding op een industrieterrein.
Nadat Jan Pik rond 1992 terugtreedt als directeur wordt de directie gevoerd door de beide zoons Peter en Jac., de derde generatie. Overigens werd de geslachtsnaam van de familie in 1985 gewijzigd in Pith.
In de periode juli 1965- oktober 1971 besloten 7 zaadbedrijven samen te gaan werken o.a. op Kweek en Selectiewerk. Dat waren de volgende bedrijven: Jan A. Zwaan te Leidschendam (vertegenwoordigd door dhr. J. Knopper), fa. Struik & Co. te Enkhuizen, L.T.B. Alkmaar (selectie door Theo Komen), Theo Rood te Loosduinen, fa. G. Ruiter te Andijk (selectie G. Ruiter en Wouter Schoenmaker), Abraham Sluis te Enkhuizen en fa. P. Pik te Hoorn (selectie H. Brinkman).
Achterzijde pand Dubbele Buurt 20, behoorde ook tot het bedrijf
De coördinatie werd gedaan door H. Brinkman met dhr. G. Komen van het Instituut voor Veredeling van Tuinbouwgewassen (I.V.T.) te Wageningen. Deze groep kreeg de naam ‘Holland Select’. Brinkman ging regelmatig bij de bedrijven langs en soms met Komen van het I.V.T. Na verloop van tijd vielen er bedrijven af. Abraham Sluis werd Royal Sluis, L.T.B. werd overgenomen door Cebeco, de fa. Struik werd opgeheven, Jan A. Zwaan werd toegevoegd aan Nickerson Zwaan, Theo Rood stopte vanwege zijn leeftijd. Zo bleef er van de combinatie weinig over en een plan voor totale combinatie was er niet waardoor de samenwerking werd opgeheven. Fa. G. Ruiter nam de naam ‘Holland Select’ over.
Op 24 juni 1985 werd in Andijk de Stichting Saet & Cruyt opgericht en op 26 juni 1986 werd het museum geopend door burgemeester W. Veldhuizen op de bovenverdieping van het bestaande museum in het oude poldergemaal. In het eerste bestuur van de vereniging was Jan Pik van Pieterpikzonen als bestuurslid vertegenwoordigd met Mr. R. Troost als voorzitter, Mr. J. Geerman, P. Beemsterboer, Ir. T. Grootes, S. Sluis, Ir. J. Veldhuyzen van Zanten en M. Zwaan. Zij werden voor 4 jaar benoemd.
Eind 1995 nam H.P. Brinkman na 41 jaar afscheid van de zaak.
Het bedrijf in Luinjeberd met aan de achterzijde het kassencomplex
Huidige activiteiten
Het is nu een Holding met Tuinplus Service, Oranjeband Zaden en Buzzy met hun eigen producten Top Star, Horitops en Buzzy en bestaat uit groothandel en productie van groente-, kruiden- en bloemzaden in ‘bulk’ en in kleinverpakking met afnemers in en buiten Europa. Het totale assortiment omvat ± 1800 variëteiten/rassen, waarvan ± 800 in kleinverpakking. Het bedrijf heeft een eigen productie van ca. 450 rassen, in stand gehouden door geselecteerd basiszaad.
Totaal aantal afvullingen in kleinverpakking ca. 35 miljoen per jaar, waarvan een deel door col- lega’s.
Op 16 december 2011 werd het boek in de Westfriese Historische reeks deel 3 Tuinbouw en Zaadteelt gepresenteerd in ons museum. Bij de zaadteeltbedrijven is verzuimd om PIETERPIKZONEN te vermelden
Toch is het nog wel het vermelden waard dat er meer leden van de familie Pik met zaden ge- werkt hebben. In de 3o generatie huwde Trijntje Pik, geb.1844 in Andijk, met Nanne Groot uit de familie Sluis en Groot. Nanne had met haar broer Dirk Pik een zaadhandeltje dat hij voort- zette na het overlijden van zijn vader (Pieter Groot). Daar zijn ze mee gestopt en het werd overgedaan aan Sluis en Groot (hun neven).
Gegevens uit de genealogie van het geslacht Groot, stam Straetsman.
In de 4e generatie Simon Pik, geb. 1868, die in 1905 in Gorinchem een zaadhandel/winkel overnam, overleed in 1945 en de handel werd toen door twee ongehuwde dochters voortgezet tot 1969. En ook in de 4e generatie Jan Pik, geb. in 1872. Hij is in 1900 werkzaam geweest bij Pannevis (zaadhandel) in Delft. De zaak was voor een groot deel in handen van Sluis en Groot, maar na zijn huwelijk vestigde hij zich in Aalsmeer en stichtte een nieuwe zaak met galanterieën welke door 3 generaties 97 jaar lang heeft bestaan. De laatste twee waren nakomelingen van Jacob Pik die gehuwd was met Lijsbeth Groot, ook uit de familie Sluis en Groot.
